داعش خراسان؛ از قاچاق انسان و مخدر تا حملات تروریستی خون‌بار

 این گروه که افراطی‌ترین و خشن‌ترین گروه تروریستی در افغانستان محسوب می‌شود شاخه‌ محلی داعش در افغانستان و پاکستان است که با از بین رفتن قدرت داعش در منطقه در سال‌های اخیر بیشتر مطرح شده است. گروهی که مسئولیت حملات تروریستی چند سال اخیر ایران را به عهده گرفته که شامل حمله به ساختمان مجلس، حرم امام خمینی، دو حمله به حرم شاهچراغ و حمله تروریستی کرمان می‌شود.  به این ترتیب حالا که نام این گروه بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده، مروری بر پیشینه شکل‌گیری آن می‌تواند به شناخت بهترش کمک کند.

از بیعت با ابوبکر بغدادیتاکشته‌شدن رهبران داعش خراسان

سال ۲۰۱۴ که گروه تروریستی داعش در اوج قدرت بود، برای توسعه فعالیت‌های خود اقدام به تاسیس شاخه‌ای محلی در افغانستان و پاکستان کرد. این کار ابتدا با فرستادن نمایندگانی برای رایزنی با رهبران قبایل شورشی انجام شد و در نهایت این گروه با تبلغیات گسترده در آن مناطق پاکستان و افغانستان کار خود را آغاز کرد. اولین پیام رسمی که اعلام موجودیت رسمی این گروه تروریستی بود سال ۲۰۱۵ منتشر شد. در این ویدیو شش نفر با چهره‌های پوشیده پیام بیعت با ابوبکر البغدادی رهبر وقت داعش را خواندند. تا پیش از این گروه ولایت خراسان رهبر واحدی نداشت و شورای رهبری کارهای آن را پیش می‌برد. پس از این اعلام موجودیت رسمی «حافظ سعیدخان‌» به عنوان نخستین رهبر گروه انتخاب شد که توانست اقدام به عضوگیری برای این گروه از میان عشایر محلی و گروه‌های سلفی پاکستان و شورشی‌ها و نظا‌میان فراری کند. یک سال بعد آمریکا اولین رهبر داعش خراسان را به وسیله حمله پهپادی کشت. رهبر بعدی گروه یعنی عبدالحسین لوگوری نیز بیش از یک سال دوام نیاورد و نیروهای آمریکایی او را نیز کشتند تا عبدالرحمان غالب به قدرت برسد. او نیز پس از چند ماه با وسیله پهپاد کشته شد. پس از این نیز تا مدتی رهبران این گروه تروریستی گمنام بودند و سپس شخصی به نام «مولوی ضیا الحق» قدرت را به دست گرفت و حالا فردی به نام «مولوی عبدالله» رهبر گروه موسوم به داعش خراسان است.

مقری برای قاچاق انسان و مواد مخدر

شاخه داعش خراسان با هدف حمله به افغانستان، پاکستان، هند و ایران تشکیل شده است. اما بیشتر حملات تروریستی این گروه در افغانستان، پاکستان بوده و چند عملیات نیز در ایران انجام شده است. این گروه در «ننگرهار»‌ در شرق افغانستان مستقر است که در مرز با پاکستان قرار دارد و از مرزهای ایران دور است. گفته می‌شود که این جای‌گزینی به دلیل قرارگرفتن در مسیرهای قاچاق مواد مخدر و انسان از پاکستان و به پاکستان است که یکی از منابع اصلی درآمد این گروه به شمار می‌رود. همچنین این گروه از حمایت برخی سران و ثروتمندان عرب نیز برخوردار است. هرچه هست این گروه تروریستی توانسته از سال ۲۰۱۵ تاکنون به مدت ۹ سال به حیات خود ادامه دهد. در این مدت نیز گفته شده که داعش خراسان از میان پاکستانی‌ها، افغانی‌ها و اعضای سابق طالبان و حتی از ازبکستان، تاجیکستان، چین و روسیه نیرو می‌گیرد. آمار دقیقی هم از تعداد اعضای این گروه در دست نیست اما بر اساس برآورد نیروهای آن در دوران اوج داعش به ۳ هزار نفر می‌رسیدند که در سال‌های اخیر با تلفات گسترده در درگیری‌ها روبه‌کاهش گذاشتند. حتی برخی منابع تعداد اعضای مسلح این گروه را ۱۵۰ تا ۲۰۰ نفر برآورد می‌کنند.

ردپای خونین داعش خراسان در پاکستان و افغانستان

با وجود کاهش نیروهای این گروه حملات تروریستی و خون‌بار آن در سال‌های اخیر ادامه داشته است. هرچند به نظر می‌رسد خون‌بارترین حمله تروریستی این گروه در پاکستان سال ۲۰۱۶ رخ داده که در یک بمب‌گذاری حدود ۲۵۰ نفر کشته شده‌اند. حملات داعش خراسان در دو سال گذشته در افغانستان نیز منجر به کشته‌شدن بسیاری از انسان‌ها شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به  ۴۰ دانش‌آمور دختر، ۲۲ دانشجوی دانشگاه کابل و حداقل ۱۷۰ کشته فرودگاه کابل اشاره کرد. در پی حمله تروریستی این گروه به گلزار شهدای کرمان نیز تاکنون ۹۵ نیز جان باختند و ۲۱۱ نفر نیز مصدوم شدند.  

ارتباط با طالبان؛ آری یا نه؟

داعش خراسان در ظاهر با طالبان اختلافات اساسی دارد و طالبان نیز ارتباط با این گروه را کتمان می‌کند. داعش می‌گوید که طالبان جهاد را کنار گذاشته و راه صلح از طریق مذاکره را پیش گرفته است. بنابراین برخی اعضای طالبان که این گروه را دیگر به اندازه کافی افراطی نمی‌دانند نیز به داعش خراسان می‌پیوندند. اما این ماجرا در لایه‌های زیرین کمی متفاوت است. چراکه گفته می‌شود داعش خراسان از طریق شبکه حقانی که یکی از طیف‌های قدرتمند طالبان است با یکدیگر ارتباط دارند. شبکه حقانی به سراج‌الدین حقانی وزیر کشور دولت طالبان وصل است. از سوی دیگر دو سال پیش امرالله صالح که با رفتن اشرف غنی خود را رئیس جمهوری مشروع افغانستان می‌دانست، در توئیتی نوشت: «همه شواهد نشان می‌دهد که گروه داعش خراسان ریشه‌هایی در طالبان و شبکه حقانی دارد که در کابل فعالیت می‌کنند.» با این همه مشخص نیست که طالبان برای جلوگیری از حملات تروریستی این گروه چه رویکردی را در پیش خواهد گرفت. البته باید توجه داشت که بیشتر حملات تروریستی این گروه در مناطق شیعه‌نشین افغانستان بوده است.